Malovishte

Malovishte (e njohur edhe si Mallovizhda) – fshat në Komunën e Manastirit, është rreth 20 km larg qytetit. Është një fshat malor rrëzë Malit Baba  dhe është i vetmi vendbanim brenda kufijve të Parkut Kombëtar Pelister. Qindra banorë jetojnë në Malovishte, ndërsa gjatë fundjavave, numri i banorëve të pranishëm tejkalon 500.

Malovishte është një fshat specifik, me arkitekturë interesante, autentike. Fshati ka shtëpi të bukura, të mëdha të ndërtuara me gurë, në një mënyrë tradicionale. Një tipar i arkitekturës së vjetër janë rrugët e ruajtura me kalldrëm të vjetër, urat prej guri dhe paraqitja e një vendbanimi të qytetit të vogël.

Në qendër të fshatit është kisha e Shën.Petka, me afresket e saj të ruajtura, si dhe ikonostasin e jashtëzakonshëm prej druri të bërë në gdhendje të thellë. Kisha e Shën Petkës, u ndërtua në 1856. Në qendër ka një ndërtesë publike ku është vendosur një ekspozitë e kulturës tradicionale të fshatit. Në Malovishte nuk ka një strukturë furnizimi ushqimi, por me njoftimin paraprak, vendasit mund të organizojnë drekë në fshat, specialitete të famshme vllehe, siç janë byrekët vlleh, qengj të pjekur dhe gatime të tjera tradicionale vendase.

Malovishta daton nga kohërat e lashta, nga shekulli i katërt pas Krishtit në vendndodhjen e Popova Niva, dy kilometra e gjysmë larg nga vendi aktual, dhe vendndodhja aktuale njihet nga shekulli i 16-të e tutje. Në shekullin XIX, fshati kishte mbi 2,000 banorë dhe ishte një qendër e banuar nga vllehët nga Voskopoja, Gramozi dhe Epiri. Në atë kohë, në fshat kishte dy shkolla greke dhe dy rumune, dhe pothuajse çdo banor fliste dy ose tre gjuhë. Me lëvizjet e migracionit dhe luftërave,  Malovishta përjetoi fatin e të gjitha fshatrave. Vllehët e pasur, që ishin kryesisht tregtarë, u zhvendosën në kryeqytetet e pasura të Ballkanit dhe fshati u zbraz. Por në 10 vitet e fundit, falë lobit të fortë vlleh, ajo rinovohet.

Sipas statistikave të Vasil K’nchov (Maqedoni, Etnografi dhe Statistikë) nga viti 1900, Malovishte ishte një fshat i madh me 2300 banorë vllehë. Sipas regjistrimit të fundit të vitit 2002, Malovishte ka 98 banorë, 10 maqedonas, 1 shqiptar dhe 87 vllehë, dhe fshati konsiderohet një vendbanim i vogël.

Vendet kulturore

Kisha “Shën Petka”- kisha kryesore e fshatit, e ndërtuar në vitin 1856 mbi themelet e një kishe më të vjetër;

Kisha “Shën Ana”- kisha kryesore dhe manastiri me të njëjtin emër, në një lartësi prej 1.400 metrash, e njohur për ujin e saj të shenjtë;

Kisha “Ngjitja e Krishtit” ose “Shën Spas”- ndodhet në 2000 metra mbi nivelin e detit, nën majën e quajtur Piramida;

Kisha “Shën  Gjergji”- ndodhet në anën veriore të  fshatit;

Kisha “Shën Athanasius i Madh”- një kishë e vogël. Ndodhet në jug të shtëpisë së fundit të fshatit.